Op weg naar meer hergebruik met circulaire regelgeving

Platform CB’23 actieteam Toekomstig hergebruik doet aanbevelingen

Afgelopen jaar heeft een nieuw actieteam Toekomstig hergebruik zich gebogen over kansen en belemmeringen in technische wet- en regelgeving om hergebruik te vergemakkelijken. Hierover wordt op 30 juni een leidraad gepresenteerd met een reeks aanbevelingen om circulaire regelgeving verder te ontwikkelen.

Waarom een leidraad?

De huidige materiaaltekorten in de bouw onderstrepen de noodzaak om materialen en producten hoogwaardig te hergebruiken. Marktpartijen lopen echter vaak aan tegen het feit dat de huidige wet- en regelgeving nog niet op hergebruik is afgestemd. Er bestaan onduidelijkheden, soms staat regelgeving hergebruik in de weg of er ontbreekt regelgeving die hergebruik juist zou kunnen bevorderen. De leidraad maakt dit inzichtelijk en doet aanbevelingen om hergebruik beter te verankeren in de technische bouwregelgeving voor de B&U en de GWW. Denk daarbij aan publiek- en privaatrechtelijke wet- en regelgeving, maar bijvoorbeeld ook aan certificatie. Dit is gedaan voor de gehele keten, van de producten en bouwwerken op de tekentafel tot het gebruik van producten en materialen die geoogst worden uit bestaande bouwwerken.

Het actieteam realiseert zich dat je met regelgeving het hergebruikpotentieel kunt vergroten, maar dat er veel meer factoren zijn die meespelen of hergebruik daadwerkelijk plaatsvindt. Zoals allerlei praktische en organisatorische aspecten en factoren op economisch vlak. De aanbevelingen uit de leidraad vormen dus een onderdeel van een breder pakket maatregelen dat nodig zal zijn om hergebruik verder te stimuleren.

Producten en materialen

Hergebruik en recycling kan plaatsvinden op verschillende niveaus, van materiaal tot geheel bouwwerk. De leidraad heeft gekozen om de focus te leggen op producthergebruik: producthergebruik uit bestaande bouwwerken, ontwerpen van nieuwe bouwwerken met het oog op producthergebruik, en prestatie-eisen voor nieuwe producten gericht op gebruik in een volgend leven. Voor de eisen aan producten wordt er overigens wel rekening mee gehouden dat - na een aantal maal hergebruik - vroeg of laat hergebruik niet meer mogelijk is. Dan zal het materiaal worden gerecycled en ook die uiteindelijke recycling moet erop gericht moet zijn om het materiaal (hoogwaardig) te behouden. De kapstok om te bepalen wat de beste keuze is van een vorm van (product)hergebruik of (materiaal)recycling, is het meten aan de doelen van circulair bouwen zoals die door platform CB’23 al eerder zijn vastgesteld: beschermen van materiaalvoorraden, beschermen van milieu en beschermen van bestaande waarde. De leidraad doet daarover geen uitspraken, en wil vooral zorgen dat er geen belemmerende regels zijn om keuzes te realiseren. 

Hergebruik in de keten

Uiteraard willen we vandaag al beginnen met hergebruik, en gelukkig gebeurt dat ook al. Bijvoorbeeld in de beton- en staalsector. De leidraad geeft daar ook voorbeelden van. Maar in het algemeen blijkt de wet- en regelgeving niet afgestemd op hergebruik, waar nog bij komt dat bestaande bouwwerken destijds niet gemaakt zijn om onderdelen opnieuw te gebruiken. Er is een brede behoefte aan een generiek systeem voor technische kwaliteitsbeoordeling van te hergebruiken producten en bijbehorende kwaliteitsborging. De leidraad bespreekt hiervoor de aanknopingspunten en zal aanbevelingen doen voor aanpassingen in normen en wetgeving om hergebruik te bevorderen. Nieuwe bouwwerken moeten flexibel, modulair, gestandaardiseerd en losmaakbaar zijn. Hoe meer bouwwerken (B&U en GWW) over deze eigenschappen beschikken hoe groter de kans op herbruikbaarheid. Voor circulair ontwerpen bestaat al een Platform CB’23 leidraad en er bestaan richtlijnen en modellen, zoals het Bouwwaardemodel van het Betonakkoord. De leidraad benoemt waar verder behoefte aan is in wet- en regelgeving om circulair ontwerpen als leidend principe te bevorderen.

De eisen die we aan producten en materialen stellen zijn doorgaans gericht op eenmalig gebruik in een bouwwerk. Er komt wel meer aandacht voor toekomstig hergebruik en recycling, bijvoorbeeld in de voorstellen voor de nieuwe Europese Bouwproductenverordening (CPR), maar het gaat nog wel even duren voordat dat is omgezet naar eisen aan productprestaties. De leidraad geeft aan hoe er in Nederland alvast aan kan worden gewerkt om te zorgen dat producten al rekening houden met productprestaties voor volgende cycli. Voor de recyclingbranche is dit ook erg belangrijk. Sommige sectoren en koplopers zijn hier al mee bezig, zoals bijvoorbeeld de CUR/CROW Richtlijn 2:2021 Beoordelingssystematiek grondstoffen op geschiktheid voor circulair beton. Daarnaast komt in de leidraad ook de Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid (UPV) aan de orde, het stellen van eisen aan bijvoorbeeld ‘recycled content’ in producten en het verstrekken van informatie aan afnemers van producten.

Voor wie bedoeld?

De leidraad geeft aanbevelingen en handvatten voor het verder ontwikkelen van circulaire regelgeving. De doelgroep bestaat dan ook vooral uit beleidsmakers: ministeries BZK en IenW, RWS, NEN en diverse organisaties die afspraken en bepalingsmethoden opstellen, zoals stichting Nationale Milieudatabase (NMD), CUR/CROW en brancheorganisaties en certificerende instellingen. Het actieteam hoopt dat deze doelgroepen de handschoen oppakken na de presentatie op 30 juni. Maar ook partijen die in de praktijk bezig zijn met hergebruik kunnen in de leidraad wel terugvinden wat belangrijk is. De aanbevelingen zullen nader moeten uitgewerkt, dus suggesties voor meer circulaire regelgeving blijven van harte welkom.