Nederlands teerhoudend asfalt moet gereinigd. Verscherpt toezicht op export

Per 16 oktober 2021 is teerhoudend asfaltgranulaat (TAG) in Nederland wettelijk geclassificeerd als gevaarlijke afvalstof. Dit is gebeurd met het in werking treden van de Regeling van de Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat tot wijziging van de Regeling Europese afvalstoffenlijst en de Activiteitenregeling milieubeheer om teerhoudend asfalt aan te merken als gevaarlijk afval. De classificatie als gevaarlijk afval is hiermee verplicht voor alle asfaltgranulaat dat op basis van een PAK10 gehalte van 75 mg/kg of hoger is aangemerkt als teerhoudend. De classificatie betekent dat uitvoer uit Nederland als zogeheten groene-lijst afvalstof niet meer mogelijk is. Voortaan moet via een zogeheten kennisgeving toestemming gevraagd worden aan de Inspectie Leefomgeving en Transport en het bevoegd gezag in het land van bestemming. Wordt in het buitenland hergebruik van het TAG zonder verwijdering van de teer beoogd, dan zal Nederland de export niet toestaan. Zo wordt niet alleen in Nederland maar ook in het buitenland voorkomen dat het kankerverwekkende teer in nieuwe infrastructuur terechtkomt.

Het Nederlandse beleid voor TAG – een vroeg voorbeeld van niet-toxische, circulaire economie

Al in de jaren ’90 is gebruik van koolteer (“teer”) als bindmiddel in asfalt in Nederland verboden. Teer bevat veel kankerverwekkende stoffen, met name polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s). Voor TAG dat vrijkomt bij wegonderhoud met een PAK10 gehalte van 75 mg/kg of hoger is hergebruik op basis van de Nederlandse bouwstoffenwetgeving verboden. Storten is evenmin de bedoeling, omdat dan een grote hoeveelheid grondstoffen voor de economie verloren gaat. Het Landelijk afvalbeheerplan verplicht daarom tot thermische reiniging, waarbij de teer wordt vernietigd en milieu-verantwoorde bouwgrondstoffen worden verkregen.

In het wegonderhoud wordt al circa twintig jaar TAG gescheiden ingezameld en afgevoerd naar een van de installaties in Nederland waar het door verhitting van teer wordt ontdaan. Bestekken voor wegonderhoud schrijven algemeen de werkwijze van CROW-publicatie 210 voor (“Richtlijn omgaan met vrijgekomen asfalt”), met voorschriften voor het opsporen en apart wegfrezen van TAG. De zo verkregen partij TAG moet vanwege het aanwezige PAK-rijke materiaal in zijn geheel thermisch gereinigd worden.

De laatste jaren laten ook steeds meer overheden uit de ons omringende landen het TAG uit hun wegonderhoud reinigen in Nederland – vooralsnog staan de daarvoor benodigde installaties alleen in ons land. Door teer uit de keten te halen wordt in de weg- en waterbouw invulling gegeven aan een niet-toxische, circulaire economie.

Export als spelbreker

Met de komst van de Europese Verordening Overbrenging Afvalstoffen (EVOA) in 2007 werd teerhoudend materiaal met een gehalte benzo(a)pyreen lager dan 50 mg/kg ingedeeld bij de groene-lijst afvalstoffen. Die mogen geëxporteerd worden zonder overheden daarvan in kennis te stellen. TAG blijft meestal onder de Europese grenswaarde en kan dus buiten het zicht van overheden de grens over. Hoewel het meeste TAG dat in Nederland vrijkomt thermisch wordt gereinigd, wordt er ook TAG geëxporteerd voor hergebruik zonder reiniging. Zo worden de kosten van thermische reiniging ontlopen, waarbij voor lief wordt genomen dat het land van bestemming wordt belast met een extra hoeveelheid kankerverwekkende stoffen.

Om de uitvoering van het Nederlandse beleid te bevorderen is het Landelijk Monitoringsoverleg Teerasfalt (LMO-TAG www.teerasfalt.nl) ingesteld. Deze succesvolle samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven heeft belangrijk bijgedragen aan het tegengaan van export, onder meer met bijdragen aan CROW-publicatie 210, het initiatief van de Code Milieuverantwoord Wegbeheer en door gemeenten, provincies en waterschappen te benaderen als TAG uit “hun” wegonderhoud geëxporteerd dreigt te worden voor ongereinigd hergebruik.

Stop op de export

Zolang er echter ruimte bestaat voor export buiten het zicht van de overheid, blijft de deur openstaan voor ondermijning van het TAG-beleid – terwijl in de samenleving juist de zorg over toxische stoffen in de leefomgeving toeneemt. Om de uitvoering van het beleid beter te borgen heeft Nederland met de nieuwe regeling TAG (PAK10 gehalte 75 mg/kg of hoger) op nationaal niveau geclassificeerd als gevaarlijk afval. Dit is onder de Europese wetgeving mogelijk. Voor een groene-lijst afvalstof die door een lidstaat als gevaarlijk afval is aangemerkt geldt voor export uit en import naar die lidstaat de oranje-lijst procedure (“kennisgeving”), zo bepaalt de EVOA: er moet toestemming gevraagd worden aan de overheid. Export van TAG zonder kennisgeving is nu illegaal.

De EVOA geeft lidstaten de mogelijkheid export te verbieden als die zou leiden tot een verwerking in strijd met de wetgeving in het eigen land (de verzendende lidstaat). Hergebruik van TAG zonder vernietiging van de teer is in Nederland wettelijk verboden. Nederland zal de export van TAG voor ongereinigde toepassing niet toestaan.